رژیم غذایی کتوژنیک یا کتو یک برنامه غذایی محبوب و شناخته شده برای سریع لاغر شدن است و افراد مشهور زیادی برای کاهش وزن از این رژیم لاغری استفاده کردند. رژیم کتوژنیک شاید در نگاه اول یک رژیم لاغری به‌نظر نرسد، چون یک رژیم کاهش وزن با کربوهیدرات کم و چربی بالا است!
چطور میشه با خوردن چربی، لاغر شد؟ در رژیم کتوژنیک منبع سوخت و ساز بدن از کربوهیدرات به چربی تغییر می‌کند که به آن کتوزیس گفته می‌شود. یعنی شما چربی سالم (چربی‌های اشباع نشده) می‌خورید تا چربی بسوزانید.
رژیم کتوژنیک چیست؟
کتوژنیک، رژیم کیتو یا رژیم کتون‌زا (Keto Diet)، یک برنامه غذایی با چربی بالا؛ رژیم کم کربوهیدرات و پروتئین متوسط است که برای کاهش وزن سریع بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در رژیم غذایی کتو، سوزاندن چربی‌های اضافی و انباشته بدون اینکه شخص احساس گرسنگی کند، انجام می‌شود.
این رژیم غذایی چطور کار می‌کند؟
روش کار رژیم کتوژنیک اینطور است که شما کالری بیشتری را از پروتئین و چربی بدست آورید و کربوهیدرات کمتری را مصرف کنید. شما در رژیم کتو باید بیشتر کربوهیدراتی که هضم آنها آسان است مانند شکر، نوشابه، شیرینی‌ها و نان سفید را حذف کنید.
در حالت طبیعی سوخت تامین کننده‌ی انرژی بدن از کربوهیدرات‌ها (فرآورده‌های قندی) بدست می‌آید. اما در این رژیم، سوخت بدن از ذخایر چربی و در صورت لزوم از پروتئین تامین می‌شود. در واقع استفاده از بافت چربی به عنوان سوخت، موجب کاهش وزن می‌شود. در رژیم کتو اساس رژیم بر کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها (فرآورده‌های قندی، نشاسته، برنج، نان و… ) و افزایش مصرف پروتئین و چربی است.
در رژیم کتوژنیک باید روزانه کمتر از ۵۰ گرم از کربوهیدرات‌ها را مصرف کنید، در نهایت انرژی بدن شما (قندخون که بدن می‌تواند سریع مصرف کند) تمام می‌شود. این معمولا بین ۳ تا ۴ روز طول می‌کشد. سپس بدن برای انرژی شروع به شکستن پروتئین و چربی می‌کند که می‌تواند به کاهش وزن شما کمک کند.
چند نوع رژیم کتوژنیک وجود دارد؟
انواع رژیم کتوژنیک عبارتند از:
رژیم استاندارد (SKD)؛
رژیم دوره‌ای (CKD)؛
رژیم هدفمند (TKD)؛
رژیم با پروتئین بالا.
با اینکه بیشتر مطالعات بر روی رژیم استاندارد و پروتئین بالا صورت گرفته است، ولی رژیم هدفمند و دوره‌ای روش‌های پیشرفته‌تری هستند و عمدتا توسط ورزشکاران و بدنسازان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مقایسه رژیم کتوژنیک با بین سایر رژیم‌های غذایی
کتوژنیک در میان ۳۹ رژیم غذایی در رده‌بندی U.S.News رتبه ۳۷ را کسب کرده است. سایر رتبه‌ها را در ادامه می‌بینید:
بین تمام رژیم‌های غذایی: رتبه ۳۷؛
بین رژیم‌های کاهش وزن سریع: رتبه ۴؛
بین رژیم‌های کاهش وزن: رتبه ۱۵؛
بین رژیم‌های سلامت قلب: رتبه ۳۴؛
بین رژیم‌های مناسب دیابت: رتبه ۲۷؛
بین رژیم‌های با تغذیه سالم: رتبه ۳۹؛
بین ساده‌ترین رژیم‌ها: رتبه ۳۴؛
با توجه به این مقایسه، آیا رژیم کتوژنیک خطرناک است؟
رژیم‌های غذایی باید در کنار کاهش وزن، روی سلامت کلی بدن تاثیر مثبت بگذارند، مانند رژیم دش با رتبه ۲ یا رژیم مدیترانه‌ای که رتبه ۱ است. اما روش کار رژیم کتوژنیک مصرف چربی و کاهش مصرف کربوهیدرات است که همین موضوع می‌تواند بر روی سلامت کلی بدن تاثیر منفی بگذارد. به همین دلیل رژیم کتوژنیک برای همه مناسب نیست.
کتوژنیک برای چه کسانی ممنوع است؟
رژیم غذایی کتوژنیک برای کسانی که دارای اضافه وزن هستند، مبتلایان به دیابت یا کسانی که به دنبال بهبود سوخت و ساز بدن خود هستند، فوق‌العاده است. اما برای ورزشکاران حرفه‌ای، کسانی که قصد عضله سازی در بدن خود دارند و یا به دنبال افزایش وزن هستند، رژیم مناسبی نیست. این رژیم غذایی هم مانند تمام رژیم‌های غذایی دیگر تنها زمانی موثر خواهد بود که به مدت طولانی به آن پایبند باشید.
رژیم کتوژنیک چه فواید یا عوارضی دارد؟
رژیم کیتو به مانند بسیاری از رژیم‌های غذایی فواید و عوارض جانبی دارد:
برخی فواید این رژیم غذایی عبارتند از:
افزایش مقاومت بدن در مقابل سرطان؛
مقابله با آکنه؛
کنترل دیابت؛
درمان صرع؛
رفع اختلالات سیستم عصبی؛
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
برخی عوارض کتوژنیک عبارتند از:
تشنگی بیش از حد؛
تکرر ادرار؛
خستگی؛
سردرگمی، اضطراب؛
احساس سبکی سر و لرزش؛
تعریق؛
سردرد؛
یبوست؛
بوی بد دهان؛
کاهش عملکرد فیزیکی؛
ریزش مو؛
چگونه رژیم کتوژنیک بگیریم؟
تا اینجا درباره عملکرد این رژیم غذایی توضیح دادیم، اما چطور باید کتوژنیک را شروع کرد؟ اگرچه روش‌های مختلف زیادی برای شروع کتو وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید، اما بهترین نتایج معمولاً از ۵ مرحله زیر به دست می‌آید:
مرحله اول: قطع سریع مصرف گلوکز از غذاهای دارای کربوهیدرات، شامل دانه‌ها، سبزیجات نشاسته‌ای، میوه و غیره؛
مرحله دوم: این بدن شما را مجبور به یافتن یک منبع سوخت جایگزین می‌کند: چربی (به آووکادو، روغن نارگیل، ماهی قزل آلا فکر کنید).
مرحله سوم: در این ضمن، در غیاب گلوکز، بدن نیز شروع به سوختن چربی و تولید کتون می‌کند.
مرحله چهارم: زمانی که سطح کتون در خون به نقطه خاصی می‌رسد، به حالت کتوز وارد می‌شوید.
مرحله پنجم: این حالت از سطح کتون بالا باعث کاهش وزن سریع و پایدار می‌شود تا زمانی که شما به وزن سالم و پایدار بدن برسید.
توصیه‌هایی برای رعایت رژیم کتوژنیک
شما سال‌های سال به یک الگوی غذایی عادت داشته‌اید. رژیمی که در آن گندم و برنج بخش عمده غذایتان را تشکیل می‌داد. حالا ماجرا متفاوت شده است. قرار است برخلاف معمول چربی بیشتر و کربوهیدرات کمتر مصرف کنید. این تغییر برای بسیاری از افراد گیج کننده است. توصیه می‌کنیم که اگر برایتان مقدور است، قبل از شروع رژیم با متخصص مشورت کنید.
مواد غذایی غیرمجاز در کتوژنیک!
در رژیم کتو، مصرف هر غذایی که میزان زیادی کربوهیدرات داشته باشد باید محدود شود. در اینجا لیستی از غذاهایی که مصرف آنها در رژیم غذایی کتوژنیک باید محدود یا حذف شود آورده‌ایم.
غلات و نشاسته: خوراکی‌های حاوی آرد گند و نان، برنج، پاستا، جو پرک، ذرت و غيره؛
غذاهای شیرین: عسل، نوشابه، آبمیوه، کیک، آب نبات، بستنی و غیره؛
میوه: سیب، موز، پرتقال و غیره؛
گندم: سیب زمینی، هویج، و غیره؛
دانه‌ها و حبوبات: نخودفرنگی، لوبیا، عدس و نخود؛
لبنیات: شیر و ماست و دوغ کارخانه‌ای؛
چربی‌های ناسالم: مصرف محصولاتی مانند روغن‌های گیاهی تصفیه شده و مایونز باید محدود شود.
مواد غذایی مجاز در کتوژنیک
در رژیم کیتو مواد غذایی با کربوهیدرات کم اما چربی بالا انتخاب شود، در ادامه لیستی از خوراکی‌هایی که باید حجم اصلی وعدههای غذایی شما را تشکیل دهند را تهیه کرده‌ایم.
گوشت: ماهی، گوشت گاو، گوسفند، مرغ، تخم مرغ و غیره؛
سبزیجات: اسفناج، کلم، گوجه فرنگی، پیاز و فلفل‌ها، بروکلی، گل کلم و قارچ؛
میوه‌های مجاز با کربوهیدرات کم: زردآلو، کیوی، آووکادو، شاتوت، گوجه‌فرنگی، ریواس، تمشک، طالبی، توت فرنگی، هندوانه، لیمو؛
لبنیات با چربی بالا: پنیر بز، پنیر چدار، پنیر خامه‌ای، موزرلا یا بلوچیز، خامه با چربی بالا، کره و غیره؛
آجیل و دانه: گردو، دانه‌های آفتابگردان، بادام، تخم‌کدو، دانه چیا و بذر کتان؛
آووکادو و انواع توت‌ها: تمشک، تمشک و دیگر انواع توت‌هاى با گلیسمی پایین؛
شیرین کننده‌ها: استویا، اریتیتول، میوه جادو و سایر شیرین کننده‌های کم کربوکسیل؛
ادویه‌جات: نمک، فلفل، ادویه‌جات و انواع سبزیجات خشک رایج؛
چربی‌های سالم: روغن نارگیل، روغن آووکادو، روغن زیتون، روغن MCT، سس مایونز؛
مواد غذایی شما باید دربرگیرنده ۷۰ درصد چربی، ۲۵ درصد پروتئین و ۵ درصد کربوهیدرات باشند. معمولاً در همه جا بین ۲۰ تا ۳۰ گرم کربوهیدرات خالص در رژیم روزانه توصیه شده است. اما هرچه شما کربوهیدرات و گلوکز کمتری مصرف کنید، نتیجه بهتری می‌گیرید. اگر شما رژیم کتو را برای کاهش وزن می گیرید، بهتر است هم کربوهیدرات کل مصرفی و هم کربوهیدرات خالص مصرفی را کنترل کنید. پروتئین و باقیمانده چربی روزانه شما باید به اندازه نیاز مصرف شود.
کربوهیدرات خالص چیست؟
کربوهیدرات خالص مجموع کربوهیدرات غذایی منهای مجموع فیبر است. توصیه می‌کنیم مصرفی کربوهیدرات کل خود را زیر ۳۵ گرم و کربوهیدرات خالص را زیر ۲۵ گرم نگه دارید.
میان وعدههای مناسب در کتوژنیک
اگر در بین وعدههای غذایی تان احساس گرسنگی کردید، در زیر نمونه‌های خوبی از میان وعدههای مناسب برای کاهش وزن متناسب با رژیم کتوژنیک آمده است:
گوشت یا ماهی چرب؛
پنیر؛
یک مشت از آجیل و دانه‌ها؛
پنیر به همراه زیتون؛
۱ تا ۲ تخم مرغ آب پز؛
شکلات تلخ ۹۰ درصد؛
میلک‌شیک با شیر بادام، پودر کاکائو و کره‌ی بادام زمینی؛
ماست پرچرب (سنتی) همراه با کره‌ی بادام زمینی و پودر کاکائو؛
توت فرنگی و خامه؛
کرفس به همراه آووکادو و سس سالسا؛
مقدار کمی از غذای باقی مانده از وعده‌ی قبل.
